“De Dorpsondersteuner”, het is een groeiend fenomeen in de Groningse Dorpen. Razend populair. Want de functie van een Dorpsondersteuner voorziet in een sterke behoefte op het platteland.
De Dorpsondersteuner is de oren en ogen van de dorpsgemeenschap. Zij of hij is het vertrouwde gezicht en aanspreekpunt voor bewoners met hulpvragen op allerlei terrein. Andersom is de Dorpsondersteuner ook aanspreekpunt voor zorgorganisaties die aansluiting zoeken bij de dorpen. Een spin in het web eigenlijk. Coördinerend, signalerend, adviserend en ondersteunend. En niet onbelangrijk: De Dorpsondersteuner werkt in opdracht van het dorp.
Leerkring Dorpsondersteuner vond plaats op 23 mei
23 mei vond een leerkring Dorpsondersteuner plaats in het dorpshuis van Usquert. Een achttal dorpen namen deel om met elkaar uit te wisselen en nieuwe ervaringen en ideeën op te doen voor het eigen dorp. Deelnemers waren dorpen met een Dorpsondersteuner, maar ook dorpen die nog geen Dorpsondersteuner hebben. Een mix van geïnteresseerde, nieuwsgierige en dorpen die veel kennis en ervaring hebben met het concept. De mogelijkheden en belemmeringen die dorpen gaande weg tegenkomen bij de aanstelling van een Dorpsondersteuner zijn uitgebreid aan de orde gekomen.
Van te voren vulden deelnemers een korte vragenlijst in, zodat tijdens de leerkring voldoende ruimte ingekleed was om ieders vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. We gingen van start met een korte inleiding waar de verhalen van Wedde, Wagenborgen en Ulrum aan de orde kwamen.
Zo is in Wedde in 2014 een Stichting opgericht. De huisarts in Wedde, Hans Berg nam het voortouw toen de leefbaarheid van het dorp in het nauw dreigde te komen. Met provinciale subsidie en ondersteuning van zorgverzekeraar Menzis en gemeente kon de Dorpsondersteuner op 1 maart 2015 starten. In Wagenborgen is inmiddels ook een Dorpsondersteuner gestart. Wagenborgen ziet het als een kans voor het dorp. ‘Het is mooi wanneer ieder dorp een vertrouwenspersoon heeft waar mensen terecht kunnen met vragen’. De Dorpsondersteuner van Wagenborgen zoekt mee naar mogelijkheden en oplossingen bij problemen en verwijst door naar instanties die de bewoners verder kunnen helpen. In Ulrum doen ze het net weer even anders. Ulrum werkt met een dorpscongerge in samenwerking met een wijkverpleegkundige die op aanvraag huisbezoeken doet. Ulrum ziet de Dorpsondersteuner als iemand die goede laagdrempelige ondersteuning biedt. In Ulrum zien ze het nut van een vast aanspreekpunt voor overleg en advies ten aanzien van gezondheid en welzijn.
De volgende thema’s waren veel besproken tijdens de leerkring: omgang met vrijwilligers in je dorp, hoe de financiering geregeld wordt, het opstarten en functieprofiel van de Dorpsondersteuner, hoe behouden de dorpen hun eigenheid en de waarde van onderlinge uitwisseling.
Juist het verbinden van vraag en aanbod is voor de meeste mensen in het dorp een hele waardevolle toevoeging. En wat mag je nu precies van een vrijwilliger verwachten? Vrijwilligers hebben meestal geen zorgachtergrond. De dorpen gaven aan dat het belangrijk is om met elkaar af te spreken wat je wel en niet doet. Een afsprakenlijst opstellen helpt daarbij geven deelnemers aan. Een huis dat niet meer begaanbaar is vanwege de hoeveelheid rommel voor iemand opruimen is bijvoorbeeld geen klusje voor een vrijwilliger wordt er gezegd. Ook word je als Dorpsondersteuner al gauw voor van alles en nog wat gebeld. Er wordt dus een groot beroep gedaan op de oren en ogen die een Dorpsondersteuner samen met de vrijwilligers in een dorp heeft. Het is een grijs gebied. En soms lastig om een grens te trekken. Wat hoort nog wel bij een vrijwilliger en wat niet? Daarom is het goed om als Dorpsondersteuner voor je vrijwilligers te gaan liggen. Ook hierin mag je streng zijn. Tip van de avond was: Laat het professionele gedeelte bij professionals. Het blijft echter een gegeven dat je niet alles kan dichttimmeren.
Je komt steeds weer nieuwe dingen tegen, en daar vind je wel een oplossing voor. Nog een praktische tip als je als Dorpsondersteuner start met de vrijwilligers: maak voor iedere vrijwilliger naamkaartje met foto. Zo is iedereen gemakkelijk te herkennen (In Wagenborgen doen ze dat zo).
Deelnemers vroegen zich af wat je financieel van de gemeente kan of mag verwachten. Daar is geen eenduidig antwoord op te geven. Wel is het duidelijk dat niet iedere gemeente direct open staat voor financiële ondersteuning. Dat verschilt erg per gemeente. Eén advies aan de dorpen die nog met de financiering worstelden is om met een verhaal naar de raad te stappen. De raad is vaak een goede ingang voor dorpen om belangrijke signalen uit de dorpen op te pakken. Leden van de gemeenteraad kunnen ook in het eigen dorp uitgenodigd worden, zodat zij een goed beeld krijgen van de initiatieven en daarop in kunnen haken.
Ook zagen de aanwezige dorpen een rol voor Groninger Dorpen om gemeenten hierin wakker te schudden en aan te moedigen de dorpen te ondersteunen. Sommige dorpen ervaren dat buurgemeenten heel vrijgevig zijn, terwijl zij zelf veel moeite hebben om steun te ontvangen van de eigen gemeente. Ze zitten dan met de handen in het haar. Het is duidelijk dat gemeentes nog niet één lijn voeren. Dorpen praatten elkaar vanavond moed in. Ga in ieder geval je gang, laat je niet weerhouden en ga verder waar je door kunt gaan!
Sommige dorpen starten heel klein, gewoon met een enthousiast groepje mensen.
Tijdens een gezamenlijke bijeenkomst gaan ze dromen en wordt een enquête verspreid om wensen in kaart te brengen. Weer omzien naar elkaar, vraagt een andere manier van kijken. Steeds je best doen om te motiveren dat is in ieder geval wat een Dorpsondersteuner doet. Goed luisteren en kijken naar welke vragen er liggen. En je dan vervolgens afvragen hoe je de vragen opstelt. En dat hoef je natuurlijk niet alleen te bedenken als Dorpsondersteuner. Het is de bedoeling dat je een clubje mensen (vrijwilligers, zorgverleners) om je heen verzamelt. Een netwerk opbouwt. Je bent als het ware echt een spin in het web.
Vragen die deelnemers ook hebben zijn: Als een zorgvraag langskomt, hoe ga je daarmee om als Dorpsondersteuner? Is er behoefte aan een vaste relatie, contact met mensen of juist niet? Kortom: Je kunt er verschillende vormen voor vinden. Zo kun je wekelijkse inloopmiddagen organiseren of via de huisarts huisbezoeken inplannen. Of je laat mensen zelf bellen als ze vragen hebben. Dan is het natuurlijk belangrijk dat je goed bekend bent in het dorp.
Dorpen zijn ook benieuwd hoeveel uur de Dorpsondersteuner inzetbaar is. De Dorpsondersteuner in Wedde komt in verschillende dorpen. Maar heeft geen vaste uren ter beschikking per dorp. Ze ziet de dorpen als één gebied. Het verdeeld zich op een natuurlijke manier, zegt de Dorpsondersteuner uit Wedde. De Dorpsondersteuner zorgt voor saamhorigheid in het dorp en ontmoeting.
Als je begint kun je bijvoorbeeld eerst eens alle activiteiten op een rij zetten. Dan krijg je daar een goed beeld van. Ook aanhaken bij een multidisciplinair overleg om uit te wisselen, geeft veel voeding. Je kunt informatie kwijt in een weekkrant. Dat wordt vaak wel door een grote groep uit het dorp gelezen.
Hoe formaliseer je de initiatieven, ga je als ZZP’er aan de slag? Hoe zit dat in kleinere dorpen. Wedde adviseert om de huisarts te betrekken waar mogelijk. De huisarts ziet en hoort veel en heeft ingang tot de kwetsbare doelgroep.
‘ Wat mij vooral bijgebleven is dat antwoorden op vragen heel verschillend zijn’. Zo geldt dat ook voor de functie van de Dorpsondersteuner. De eigenheid van de organisatie in de dorpen is daar mede oorzaak van. De aanwezigen werden tijdens de leerkring meegenomen in de ervaringen die dorpen hebben met de Dorpsondersteuner. Zodat de deelnemers niet het wiel opnieuw uit hoeven te vinden. Er werd veel gesproken over hoe dorpen de meerwaarde van je eigen inzet helder kunt maken. Deze avond bood daarom ook aanleiding om een gemeenschappelijke noemer te vinden. Zodat een duidelijke boodschap overgebracht kan worden over de essentiële rol van de Dorpsondersteuner in de dorpen. Gemeentes zouden hierin best een sterkere positie mogen nemen! En Groninger Dorpen is uiteraard een goede verbinder als het gaat om het kenbaar maken van deze waarde en de onderlinge uitwisseling van goede ervaringen met de dorpen. De Dorpsondersteuner zou daarom best een apart aandacht mogen krijgen onder het netwerk Zorgzame Dorpen Groningen.
Een belangrijke conclusie van de leerkring is de gezamenlijk gedragen wens om het netwerk van dorpen die met een dorpsondersteuner aan de slag gaan de komende tijd te versterken. Samen een ontwikkelingsslag maken. Zichtbaarheid geven aan de belangrijke rol die de Dorpsondersteuner vervult als drager en eigenaar van dorpsinitiatieven.
Soms wordt de positie van Dorpsondersteuner nog wel als eenzaam ervaren. Het is op veel vlakken pionieren. Daarom is de behoefte groot aan regelmatig kunnen terugvallen op uitwisselen ervaringen.
Afsluitend wisselen deelnemers daarom contacten uit. Omdat verbinding met andere dorpen zeer gewenst is, komt er een vervolg dat is zeker. Het perspectief is om een tweede leerkring te organiseren, waarbij in oktober ook het onderzoek met uitkomsten over het nut en waarde van de Dorpsondersteuner van Aletta Jacobs wordt gepresenteerd.
De doelstelling van het onderzoek is de inzet van de Dorpsondersteuner te evalueren om met de uitkomsten de inzet van de Dorpsondersteuner verder te ontwikkelen. Het onderzoek wordt ondersteund door- en is onderdeel van de wens van de regiegroep Personalized & Customized Health (PCH – aangesteld door de Provincie) om bewonersinitiatieven ten behoeve van ‘gezond in eigen omgeving’ aandacht te geven. Na de zomer begeven de onderzoekers van Aletta Jacob zich tussen de mensen in de dorpen Wedde, Ulrum en Onderdendam. Ze zullen spreken met dorpsbewoners, betrokken stichtingen, gemeenten, huisartsenpraktijken, gezondheidscentra, zorgverzekeraars en thuisorganisaties. Om zo door middel van interviews antwoorden te vinden op vragen zoals: waarom is de Dorpsondersteuner actief in het dorp? Wat is de focus van de Dorpsondersteuner? Wat zijn werkbare elementen van de Dorpsondersteuner? Kortom: vragen die ook tijdens de leerkring aanbod kwamen.
